Smaki w ajurwedzie – ważny element ajurwedyjskiej układanki

smaki w ajurwedzie

Smaki w ajurwedzie  – ważny element ajurwedyjskiej układanki

Smaki w Ajurwedzie grają kluczową rolę terapeutyczną, ponieważ każdy smak ma konkretnie przypisane właściwości. Wiedza na temat smaków jest dosyć obszerna, ale dla domowego stosowania wskazówki w poniższym artykule z pewnością wystarczą. Zatem jak kierować się smakami w tworzeniu własnego jadłospisu i jak je rozróżniać?

 

Smak – rasa

Smaki w ajurwedzie. Ajurwedyjskie odżywianie, ale również ziołolecznictwo, nie istnieje bez wiedzy o smakach. Wszystkie zioła, jak i produkty spożywcze, mają konkretny smak (z języka sanksr. rasa). Rasa, jako bezpośredni smak potrawy lub/i produktu spożywczego, wpływa na nasze ciało. Jeśli smaki są właściwie skomponowane, mają pozytywny wpływ na nasze ciało i umysł.

W Ajurwedzie wyróżniamy 6 smaków:

Słodki, słony, gorzki, kwaśny, cierpki, ostry. Pod koniec artykuły znajdziesz zestawienie tabelaryczne smaków i ich wpływu na dosze.

 

Dietoterapia Ajurwedyjska [KURS]

Smak słodki

Smak słodki uznaje się za najbardziej satwiczny, ale i najcięższy i najbardziej wilgotny. Ponieważ nasze tkanki w swoim smaku są słodkie, żywność o tej rasa najlepiej je odżywia. Słodki smak to połączenie wody i ziemi. Wirja (działanie) jest wychładzająca, a wipaka (skutek po strawieniu) również słodki.

Smak słodki doskonale neutralizuje zaburzoną doszę Vata – ponieważ jest jej przeciwieństwem. Vata jest sucha i lekka, a smak słodki ciężki i wilgotny. Smak słodki równoważy również doszę pitta, ale wzmaga doszę kapha. Smaki w ajurwedzie jak widzisz stanowią bardzo ważny element układanki, a smak słodki jest szczególny, zobacz, jakie ma właściwości. 

Działanie smaku słodkiego, jeśli stosuje się go we właściwych proporcjach:

  • Stymuluje wzrost,
  • odżywia osocze, tkanki,
  • zapewnia długowieczność,
  • dobrze oddziałuje na skórę i włosy,
  • zapewnia uziemienie ciała i umysłu,
  • wpływa na pozytywne odczuwanie tego, co dzieje się wokół nas,

Smak słodki zatem ma bardzo ważną rolę w naszym ciele i umyśle. Jest to smak, który każdy powinien spożywać, jednak nie każdy w takich samych ilościach.

 

Przykłady produktów spożywczych o smaku (naturalnym) słodkim:

  • daktyle,
  • nasiona dyni,
  • guma arabska,
  • jęczmień,
  • kokos,
  • lukrecja (choć ma również sporo goryczki),
  • migdały,
  • orzechy włoskie,
  • rodzynki,
  • mleko krowie (organiczne, od wolno pasących się krów),
  • owies,
  • ryż,
  • prawoślaz,
  • sezam,
  • szparagi (wzmacniają ojas, dlatego są polecane dla kobiet karmiących i starających się o dziecko),
  • winogrona.

 

Smak kwaśny

Według Ćaraki, kwaśny smak wzmacnia smak potrawy. Działa bezpośrednio na ogień trawienny i poprawia samo trawienie. Doskonale działa w przypadku słabego serca, wzdęć i braku energii. Jest połączeniem elementów ziemi i ognia. Działa odżywczo i nawilżająco na tkanki. Stosowany w nadmiarze zbyt mocno pobudza umysł, rozprasza. Niszczy tkankę mięśniową oraz prowokuje odkładanie się ama w ciele. Mając działanie rozgrzewające, powoduje w nadmiarze stany zapalne.

Smak kwaśny działa równoważąco na Vatę, ale wzmaga ilość Kapha i Pitta w ciele.

Ponadto, działa:

  • wzmagająca na apetyt,
  • odświeżająco,
  • odżywiająco na serce,
  • stymulująco na umysł.

 

Przykłady produktów spożywczych o smaku (naturalnym) kwaśnym:

  • cytrusy,
  • śmietana,
  • jogurty,
  • ocet,
  • sery,
  • owoce głogu,
  • kiszonki,
  • agrest,
  • dzika róża,

 

Smak słony

Smak słony składa się z elementów wody i ognia (jak dosza pitta). Jego wirja jest rozgrzewająca, co korzystnie wpływa na trawienie u niektórych osób. Sam smak słony jest dosyć wilgotny – znany jest przede wszystkim z tego, że tę wilgoć zatrzymuje w ciele, powoduje stagnację, bezruch. Nie jest jednak prawdą, że smak słony przyczynia się do wzrostu wagi. Zatrzymywanie cyrkulacji wody, a przybieranie na wadze (wzrost tkanki tłuszczowej) to dwie różne rzeczy. Smak słony balansuje doszę Vata, ale wpływa wzmagająco na Pittę i Kaphę.

 

Ma następujące działanie:

  • rozgrzewa ciało,
  • stabilizuje i nawilża,
  • działa przeczyszczająco,
  • wzmacnia smak pokarmu,
  • pobudza wydzielanie śliny,
  • ułatwia wchłanianie i trawienie.

 

Gdzie go znajdziemy?

  • Wodorosty,
  • sól (wszystkie rodzaje)
  • wszystkie potrawy „naszpikowane” solą – chipsy, fast foody, orzeszki.

 

Smak ostry

Smak ostry to połączenie elementów ognia i powietrza. Ma działanie rozgrzewające i najbardziej, ze wszystkich smaków, pobudza trawienie. Jego wipak jest także ostry, a więc powodując suchość, doskonale równoważy kapha (dlatego właśnie imbir, który ma smak słodko – ostry tak świetnie radzi sobie w przypadku dolegliwości spowodowanych przez nagromadzoną wilgoć w płucach, czy oskrzelach). Pitta powinna go unikać, a Vata spożywać w ograniczonych ilościach w połączeniu z innymi smakami.

Działanie smaku ostrego:

  • silnie rozgrzewa,
  • rozprasza wilgoć w organizmie,
  • w nadmiarze rozpala złość,
  • poprawia trawienie,
  • rozrzedza krew,
  • ma silne działanie przeciwpasożytnicze,
  • w nadmiarze i przy długim spożywaniu jest przyczyną wrzodów w układzie trawiennym,
  • powoduje również wysypki skórne, gdy jest spożywany w nadmiarze (głównie u osób pitta i vata).

 

Znajdziemy go m.in. w:

  • chilli,
  • rzodkiewka,
  • czosnek (choć czosnek ma kilka smaków, to dominuje ten ostry),
  • cebula,
  • imbirze,
  • anyż,
  • bazylia,
  • eukaliptus,
  • gorczyca,
  • liście laurowe,
  • lawenda,
  • dzika marchew,
  • majeranek,
  • gałka muszkatołowa
  • papryka,
  • pieprz,

 

Smak gorzki

Smak gorzki składa się z elementu powietrza i eteru (przestrzeni). Jest lekki oraz zimny, więc doskonale równoważy PIttę i Kaphę. Osoby typu Vata nie powinny go spożywać w dużej ilości, gdyż jest z natury suchy, co może spowodować dysharmonię u Vaty. Ma ostry wipak, ale działanie wychładzające. Świetnie nadaje się dla osób, które czują ciężkość w swoim ciele. Doda nam lekkości i świeżości.

Działanie smaku gorzkiego:

  • w umiarkowanych ilościach daje uczucie jasności umysłu,
  • ma działanie niszczące drobnoustroje,
  • przynosi ulgę w stanach zapalnych, a nawet świetnie je likwiduje,
  • niweluje gorączkę,
  • przywraca świadomość w przypadku omdleń,
  • w nadmiarze powoduje poczucie smutku i niezadowolenia,
  • w nadmiarze niszczy krew i osocze.

 

Gdzie go znajdziemy?

  • warzywa o zielonych liściach,
  • kurkuma (która również jest cierpka i trochę ostra),
  • cykoria,
  • dynia piżmowa,
  • estragon,
  • lukrecja,
  • łopian,
  • mniszek,
  • rabarbar,
  • kora wierzby,
  • ashwaghanda (również cierpka),
  • jaśmin.

 

Smak cierpki

Ostatni z przedstawionych to ściągający smak cierpki. Składa się z elementu powietrza i ziemi. Ma działanie (wirja, energia) wychładzające. Smak ten dosyć dobrze neutralizuje wysoką Pittę, więc dla osób o tej konstytucji jest najbardziej zalecany. Jego działanie na psychikę podobne jest do smaku gorzkiego – powstrzymuje rozbuchane emocje, ale w nadmiarze prowadzi do wzmocnienia nihilistycznych odczuć.

Działanie smaku cierpkiego:

  • działa umiarkowanie wychładzająco,
  • spowalnia trawienie (ucisza się i skraca),
  • w nadmiarze zaburza przepływ płynów do tkanek,
  • ma działanie ściągające,

 

Gdzie go znajdziemy?

  • Niedojrzałe banany,
  • granaty (smak cierpki jest drugorzędny),
  • żurawina (smak cierpki jako drugorzędny),
  • pigwa, (smak cierpki jako drugorzędny),
  • kurkuma (ostra, gorzka i cierpka),
  • fasola (słodko-cierpka)

 

Wirja, wipaka, prabhawa, czyli smaki w ajurwedzie z innej perspektywy

Wraz z wiedzą o smakach idzie w parze wiedza o wirji – energii i działaniu, o wipaka – skutku po strawieniu, oraz prabhawa – działanie szczególne.

Wirja

Jest to określenie energii, działania, które niesie ze sobą pożywienie. Żeby zobrazować dokładniej, czym wirja jest, najlepiej posłużyć się przykładem. Smak (rasa) świeżego imbiru jest ostry i słodki (suszony imbir jest ostry), wirja, czyli energia i działanie jest rozgrzewająca, a wipak (skutek po strawieniu) słodki. Oznacza to, że po wypiciu naparu z imbiru, zadziała na nas rozgrzewająco. To jest jego wirja.

Produkty spożywcze dzielą się na wychładzające i rozgrzewające. Same smaki wykazują takie właściwości, o czym pisałam wyżej.

Wipaka

Skutek po strawieniu ma związek z procesem trawienia, po którym powstaje i również określa się ją nazwami poszczególnych smaków. Można powiedzieć, że jest on ostatnim etapem trawienia, który wywołuje określone następstwo i bezpośrednio działa na dosze i tkanki.

Najpierw (w jamie ustnej) czujemy smak (rasę), następnie mamy do czynienia z działaniem, kolejno, ze skutkiem.

Prabhawa

Prabhawa to dość rzadko stosowane, a niezwykle ważne w Ajurwedzenie, pojęcie, które mówi nam o nadzwyczajnym działaniu określonej żywności, ziół etc., wbrew powszechnej wiedzy na temat energetyki. I tak np. imbir mimo, ze jest ostry, i ma działanie rozgrzewające, podaje się go podczas gorączki. To samo dotyczy bazylii, również sklasyfikowanej jako rozgrzewającej.

Można powiedzieć, że prabhawa to cecha szczególna danego zioła, warzywa, czy owocu.

 

Konsultant Ajurwedy [kurs zawodowy] – edycja jesień 2023

Tabelka, dla ułatwienia 🙂

 

 

Konsultacje żywieniowe i ajurwedyjskie –> tutaj 

Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej na temat ziołolecznictwa ajurwedyjskiego i koncepcji smaków, zachęcam do zapoznania się z ofertą Akademii Ajurwedy Atma

Powiązane artykuły

Zostaw odpowiedź

prezent dla Ciebie

E-BOOK "Ajurweda w polskiej kuchni jesienią i zimą" w prezencie!

Zapisz się do mojego newslettera

[yikes-mailchimp form="1"]