Smaki w ajurwedzie – ważny element ajurwedyjskiej układanki

Smaki w ajurwedzie  – ważny element ajurwedyjskiej układanki

Smaki w Ajurwedzie grają kluczową rolę terapeutyczną, ponieważ każdy smak ma konkretnie przypisane właściwości. Wiedza na temat smaków jest dosyć obszerna, ale dla domowego stosowania wskazówki w poniższym artykule z pewnością wystarczą. Zatem jak kierować się smakami w tworzeniu własnego jadłospisu i jak je rozróżniać?

 

Smak – rasa

Smaki w ajurwedzie. Ajurwedyjskie odżywianie, ale również ziołolecznictwo, nie istnieje bez wiedzy o smakach. Wszystkie zioła, jak i produkty spożywcze, mają konkretny smak (z języka sanksr. rasa). Rasa, jako bezpośredni smak potrawy lub/i produktu spożywczego, wpływa na nasze ciało. Jeśli smaki są właściwie skomponowane, mają pozytywny wpływ na nasze ciało i umysł.

W Ajurwedzie wyróżniamy 6 smaków:

Słodki, słony, gorzki, kwaśny, cierpki, ostry. Pod koniec artykuły znajdziesz zestawienie tabelaryczne smaków i ich wpływu na dosze.

 

Dietoterapia Ajurwedyjska [KURS]

Smak słodki

Smak słodki uznaje się za najbardziej satwiczny, ale i najcięższy i najbardziej wilgotny. Ponieważ nasze tkanki w swoim smaku są słodkie, żywność o tej rasa najlepiej je odżywia. Słodki smak to połączenie wody i ziemi. Wirja (działanie) jest wychładzająca, a wipaka (skutek po strawieniu) również słodki.

Smak słodki doskonale neutralizuje zaburzoną doszę Vata – ponieważ jest jej przeciwieństwem. Vata jest sucha i lekka, a smak słodki ciężki i wilgotny. Smak słodki równoważy również doszę pitta, ale wzmaga doszę kapha. Smaki w ajurwedzie jak widzisz stanowią bardzo ważny element układanki, a smak słodki jest szczególny, zobacz, jakie ma właściwości. 

Działanie smaku słodkiego, jeśli stosuje się go we właściwych proporcjach:

• Stymuluje wzrost,
• odżywia osocze, tkanki,
• zapewnia długowieczność,
• dobrze oddziałuje na skórę i włosy,
• zapewnia uziemienie ciała i umysłu,
• wpływa na pozytywne odczuwanie tego, co dzieje się wokół nas,

Smak słodki zatem ma bardzo ważną rolę w naszym ciele i umyśle. Jest to smak, który każdy powinien spożywać, jednak nie każdy w takich samych ilościach.

 

Przykłady produktów spożywczych o smaku (naturalnym) słodkim:

• daktyle,
• nasiona dyni,
• guma arabska,
• jęczmień,
• kokos,
• lukrecja (choć ma również sporo goryczki),
• migdały,
• orzechy włoskie,
• rodzynki,
• mleko krowie (organiczne, od wolno pasących się krów),
• owies,
• ryż,
• prawoślaz,
• sezam,
• szparagi (wzmacniają ojas, dlatego są polecane dla kobiet karmiących i starających się o dziecko),
• winogrona.

 

Smak kwaśny

Według Ćaraki, kwaśny smak wzmacnia smak potrawy. Działa bezpośrednio na ogień trawienny i poprawia samo trawienie. Doskonale działa w przypadku słabego serca, wzdęć i braku energii. Jest połączeniem elementów ziemi i ognia. Działa odżywczo i nawilżająco na tkanki. Stosowany w nadmiarze zbyt mocno pobudza umysł, rozprasza. Niszczy tkankę mięśniową oraz prowokuje odkładanie się ama w ciele. Mając działanie rozgrzewające, powoduje w nadmiarze stany zapalne.

Smak kwaśny działa równoważąco na Vatę, ale wzmaga ilość Kapha i Pitta w ciele.

Ponadto, działa:

• wzmagająca na apetyt,
• odświeżająco,
• odżywiająco na serce,
• stymulująco na umysł.

 

Przykłady produktów spożywczych o smaku (naturalnym) kwaśnym:

• cytrusy,
• śmietana,
• jogurty,
• ocet,
• sery,
• owoce głogu,
• kiszonki,
• agrest,
• dzika róża,

 

Smak słony

Smak słony składa się z elementów wody i ognia (jak dosza pitta). Jego wirja jest rozgrzewająca, co korzystnie wpływa na trawienie u niektórych osób. Sam smak słony jest dosyć wilgotny – znany jest przede wszystkim z tego, że tę wilgoć zatrzymuje w ciele, powoduje stagnację, bezruch. Nie jest jednak prawdą, że smak słony przyczynia się do wzrostu wagi. Zatrzymywanie cyrkulacji wody, a przybieranie na wadze (wzrost tkanki tłuszczowej) to dwie różne rzeczy. Smak słony balansuje doszę Vata, ale wpływa wzmagająco na Pittę i Kaphę.

 

Ma następujące działanie:

• rozgrzewa ciało,
• stabilizuje i nawilża,
• działa przeczyszczająco,
• wzmacnia smak pokarmu,
• pobudza wydzielanie śliny,
• ułatwia wchłanianie i trawienie.

 

Gdzie go znajdziemy?

• Wodorosty,
• sól (wszystkie rodzaje)
• wszystkie potrawy „naszpikowane” solą – chipsy, fast foody, orzeszki.

 

Smak ostry

Smak ostry to połączenie elementów ognia i powietrza. Ma działanie rozgrzewające i najbardziej, ze wszystkich smaków, pobudza trawienie. Jego wipak jest także ostry, a więc powodując suchość, doskonale równoważy kapha (dlatego właśnie imbir, który ma smak słodko – ostry tak świetnie radzi sobie w przypadku dolegliwości spowodowanych przez nagromadzoną wilgoć w płucach, czy oskrzelach). Pitta powinna go unikać, a Vata spożywać w ograniczonych ilościach w połączeniu z innymi smakami.

Działanie smaku ostrego:

• silnie rozgrzewa,
• rozprasza wilgoć w organizmie,
• w nadmiarze rozpala złość,
• poprawia trawienie,
• rozrzedza krew,
• ma silne działanie przeciwpasożytnicze,
• w nadmiarze i przy długim spożywaniu jest przyczyną wrzodów w układzie trawiennym,
• powoduje również wysypki skórne, gdy jest spożywany w nadmiarze (głównie u osób pitta i vata).

 

Znajdziemy go m.in. w:

• chilli,
• rzodkiewka,
• czosnek (choć czosnek ma kilka smaków, to dominuje ten ostry),
• cebula,
• imbirze,
• anyż,
• bazylia,
• eukaliptus,
• gorczyca,
• liście laurowe,
• lawenda,
• dzika marchew,
• majeranek,
• gałka muszkatołowa
• papryka,
• pieprz,

 

Smak gorzki

Smak gorzki składa się z elementu powietrza i eteru (przestrzeni). Jest lekki oraz zimny, więc doskonale równoważy PIttę i Kaphę. Osoby typu Vata nie powinny go spożywać w dużej ilości, gdyż jest z natury suchy, co może spowodować dysharmonię u Vaty. Ma ostry wipak, ale działanie wychładzające. Świetnie nadaje się dla osób, które czują ciężkość w swoim ciele. Doda nam lekkości i świeżości.

Działanie smaku gorzkiego:

• w umiarkowanych ilościach daje uczucie jasności umysłu,
• ma działanie niszczące drobnoustroje,
• przynosi ulgę w stanach zapalnych, a nawet świetnie je likwiduje,
• niweluje gorączkę,
• przywraca świadomość w przypadku omdleń,
• w nadmiarze powoduje poczucie smutku i niezadowolenia,
• w nadmiarze niszczy krew i osocze.

 

Gdzie go znajdziemy?

• warzywa o zielonych liściach,
• kurkuma (która również jest cierpka i trochę ostra),
• cykoria,
• dynia piżmowa,
• estragon,
• lukrecja,
• łopian,
• mniszek,
• rabarbar,
• kora wierzby,
• ashwaghanda (również cierpka),
• jaśmin.

 

Smak cierpki

Ostatni z przedstawionych to ściągający smak cierpki. Składa się z elementu powietrza i ziemi. Ma działanie (wirja, energia) wychładzające. Smak ten dosyć dobrze neutralizuje wysoką Pittę, więc dla osób o tej konstytucji jest najbardziej zalecany. Jego działanie na psychikę podobne jest do smaku gorzkiego – powstrzymuje rozbuchane emocje, ale w nadmiarze prowadzi do wzmocnienia nihilistycznych odczuć.

Działanie smaku cierpkiego:

• działa umiarkowanie wychładzająco,
• spowalnia trawienie (ucisza się i skraca),
• w nadmiarze zaburza przepływ płynów do tkanek,
• ma działanie ściągające,

 

Gdzie go znajdziemy?

• Niedojrzałe banany,
• granaty (smak cierpki jest drugorzędny),
• żurawina (smak cierpki jako drugorzędny),
• pigwa, (smak cierpki jako drugorzędny),
• kurkuma (ostra, gorzka i cierpka),
• fasola (słodko-cierpka)

 

Wirja, wipaka, prabhawa, czyli smaki w ajurwedzie z innej perspektywy

Wraz z wiedzą o smakach idzie w parze wiedza o wirji – energii i działaniu, o wipaka – skutku po strawieniu, oraz prabhawa – działanie szczególne.

Wirja

Jest to określenie energii, działania, które niesie ze sobą pożywienie. Żeby zobrazować dokładniej, czym wirja jest, najlepiej posłużyć się przykładem. Smak (rasa) świeżego imbiru jest ostry i słodki (suszony imbir jest ostry), wirja, czyli energia i działanie jest rozgrzewająca, a wipak (skutek po strawieniu) słodki. Oznacza to, że po wypiciu naparu z imbiru, zadziała na nas rozgrzewająco. To jest jego wirja.

Produkty spożywcze dzielą się na wychładzające i rozgrzewające. Same smaki wykazują takie właściwości, o czym pisałam wyżej.

Wipaka

Skutek po strawieniu ma związek z procesem trawienia, po którym powstaje i również określa się ją nazwami poszczególnych smaków. Można powiedzieć, że jest on ostatnim etapem trawienia, który wywołuje określone następstwo i bezpośrednio działa na dosze i tkanki.

Najpierw (w jamie ustnej) czujemy smak (rasę), następnie mamy do czynienia z działaniem, kolejno, ze skutkiem.

Prabhawa

Prabhawa to dość rzadko stosowane, a niezwykle ważne w Ajurwedzenie, pojęcie, które mówi nam o nadzwyczajnym działaniu określonej żywności, ziół etc., wbrew powszechnej wiedzy na temat energetyki. I tak np. imbir mimo, ze jest ostry, i ma działanie rozgrzewające, podaje się go podczas gorączki. To samo dotyczy bazylii, również sklasyfikowanej jako rozgrzewającej.

Można powiedzieć, że prabhawa to cecha szczególna danego zioła, warzywa, czy owocu.

 

Konsultant Ajurwedy [kurs zawodowy] – edycja jesień 2023

Tabelka, dla ułatwienia 🙂

 

 

Konsultacje żywieniowe i ajurwedyjskie –> tutaj 

Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej na temat ziołolecznictwa ajurwedyjskiego i koncepcji smaków, zachęcam do zapoznania się z ofertą Akademii Ajurwedy Atma